İlk uygarlık Mezopotamya'da mı yoksa başka bir yerde mi ortaya çıktı?
Binlerce yıl boyunca sayısız medeniyet yükseldi ve düştü. Ama hangisi kayıtlardaki en eskisi?
Yaklaşık 30 yıl önce, bu sorunun basit bir cevabı varmış gibi görünüyordu. MÖ 4000 civarında, Sümer kültürünün en erken evresi, Mezopotamya bölgesinde, şu anda çoğunlukla Irak'ta bulunan en eski uygarlık olarak ortaya çıktı. Sümerler, adını Doğu Irak'taki modern Kut kentinin birkaç mil güneyinde bulunan antik Sümer kentinden almıştır. Arkeologlar en erken Sümer evresini Uruk dönemi olarak adlandırıyorlar., en eski Sümer eserlerinin çoğunun bulunduğu, güneybatıya yaklaşık 50 mil (80 kilometre) uzaklıkta eşit antik Uruk kentinden sonra.
Ancak son birkaç on yılda ortaya çıkarılan kanıtlar, Sümerlerin "en eski uygarlık" unvanı için eski Mısır da dahil olmak üzere birkaç rakibi olduğunu gösteriyor.
Bir uygarlığı neyin oluşturduğunun tanımı belirsizdir, ancak genel olarak bir kültür , özellikle şehircilik - yani şehirler - sulama ve yazı olmak üzere birçok ayırt edici özelliğe sahip olmalıdır; ve Sümerler üçüne de sahipti. MÖ 2000'den sonra, Sümer uygarlığı doğrudan Mezopotamya'daki Babil uygarlığına yol açtı; bu, trigonometri ve asal, kare ve küp sayıları gibi matematiksel gerçekleri keşfetmesiyle tanınan - eski Yunanlılar tarafından 1000 yıldan daha uzun bir süre sonra geliştirilen kavramlar.
Amerikalı tarihçi Samuel Noah Kramer'e göre Sümerler, şehirlerinde ziggurat adı verilen yüksek tapınaklar inşa ederek ve belirli tanrıların ritüel ibadetine adanmış rahip kastları kurarak dini de icat etmiş olabilirler.. Geniş Sümer panteonunda hangi tanrının en güçlü olduğu yer ve zamana bağlıydı: örneğin gök tanrısı Anu, Uruk'un başlarında popülerdi, Sümer'de ise fırtına tanrısı Enlil'e tapılırdı. İnanna - "Cennetin Kraliçesi" - başlangıçta Uruk'ta bir bereket tanrıçası olabilir; ibadeti, İştar olarak bilindiği diğer Mezopotamya şehirlerine yayıldı ve Hititler arasında Astarte ve Yunan Afrodit gibi sonraki uygarlıkların tanrıçalarını etkilemiş olabilir.
Tanrısal gazabın neden olduğu büyük bir sel sırasında ailesini korumak için hayvanlarla dolu bir gemi inşa eden İbranice İncil'deki Nuh'un hikayesine çok benzeyen bir hikaye, Gılgamış Destanı'nda anlatılır. Arkeologlar bunun orijinal olarak MÖ 2150'den kalma bir Sümer hikayesi olduğunu düşünüyorlar - İbranice versiyonun yazılmasından yüzyıllar önce.
Bazı bilim adamları, diğer uygarlıkların Sümerler kadar eski veya hatta daha eski olabileceğini iddia ediyor. Philadelphia'daki Penn Müzesi'nin Babil bölümündeki koleksiyonların ortak küratörü ve bekçisi Philip Jones, "Mısır ve Sümer'in ortaya çıkışlarında temelde çağdaş olduklarını söyleyebilirim" dedi.
Jones, verdiği demeçte, Irak'ta onlarca yıl süren savaş ve huzursuzluk, arkeologların pek çok Mezopotamya bölgesine erişemediği anlamına geliyordu, ancak Mısırbilimciler kazmaya devam ettiler. Sonuç olarak, Mısır'daki arkeologlar artık yazıları keşfettiler .Eski Mısır uygarlığının en eski evresinin kabaca Sümer uygarlığının en erken evresi ile aynı zamanda ortaya çıktığını öne süren Sümer'den gelen en eski yazılar kadar erken: MÖ 4000 civarında.
Yine bir başka olasılık, şu anda Afganistan, Pakistan ve kuzeybatı Hindistan olan bölgelerin bazı kısımlarında ortaya çıkan ve orada bulunan en eski eserlere göre en az MÖ 3300 yılına dayanan İndus Vadisi uygarlığıdır . Ancak Jones, "İndus Vadisi'nde çok erken şeyler bulabiliriz" dedi. "Aynı kadar erken olan bir şeyi kazmamız beni şaşırtmaz."
Jones, Hint Okyanusu kıyıları boyunca yapılan erken ticaretin bu en eski uygarlıkların - Kızıldeniz'in yanındaki Mısır, Basra Körfezi'nin kuzey ucundaki Sümer ve daha doğudaki İndus Vadisi uygarlığının - uygarlık öncesi insanlardan gelişmesine yardımcı olduğundan şüpheleniyor.
"İçimdeki his, muhtemelen Hint Okyanusu'nda devam eden bir ticaret ağı olduğu yönünde" dedi.
0 Yorumlar